ความเหมือนที่แตกต่างของ “ถั่งเช่าแท้จากทิเบต” กับ “ถั่งเช่าสีทอง”

จากข้อมูลของ นพ.ธเรศ กรัษนัยรวิวงค์ เลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ที่ได้กล่าวไว้ว่า “ปัจจุบันมีการเพาะเลี้ยงเฉพาะในส่วนของเห็ดราด้านบนออกมาจำหน่ายในชื่อ “เห็ดถั่งเช่าสีทอง” แต่จะมีแต่เฉพาะส่วนของเห็ดราด้านบนเพียงอย่างเดียว และเป็นเห็ดราคนละชนิดกับเห็ดราที่เกิดเป็นเครื่องยาถั่งเช่า จึงทำให้สรรพคุณในการออกฤทธิ์ด้อยกว่าเครื่องยาถั่งเช่าของแท้” ดังนั้น วันนี้เราลองมาศึกษาหาข้อมูลกันดีกว่าว่าถั่งเช่าแท้กับถั่งเช่าสีทองนั้นมีวงจรชีวิตและแหล่งที่มาที่ไปแตกต่างกันอย่างไร?

“ถั่งเช่า” เป็นสมุนไพรจีน แปลเป็นไทยว่า หญ้าหนอน ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนที่เป็นตัวหนอนผีเสื้อที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Hepialus armoricanus  และอีกส่วนหนึ่งคือเห็ดที่ขึ้นอยู่บนตัวหนอน ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Cordyceps sinensis  โดยในฤดูหนาวหนอนจะฝังตัวอยู่ใต้ดิน และกินสปอร์ของเห็ด เมื่อถึงฤดูร้อนสปอร์จะเริ่มเติบโตเป็นเส้นใยและดูดสารอาหารจากตัวหนอน สปอร์เห็ดเหล่านี้ต้องการแสงอาทิตย์ จะแทงเส้นใยงอกออกทางปากและท้องของตัวหนอน และงอกขึ้นสู่พื้นดิน รูปลักษณะภายนอกคล้ายไม้กระบอก ส่วนตัวหนอนจะค่อยๆตายไป อยู่ในลักษณะของหนอนตายซาก ซึ่งรสชาติของถั่งเช่านั้นจะออกรสชาติขมและอมหวานเล็กน้อย สามารถกินได้ทั้งแบบสดๆ หรือจะนำไปต้มเพื่อรับประทานก็ได้

ถั่งเช่าได้รับการขนานนามว่าเป็น “ไวอากร้าแห่งเทือกเขาหิมาลัย” เนื่องจากมีสรรพคุณโดดเด่นในเรื่องการเสริมสมรรถภาพทางเพศในเพศชาย อีกทั้งยังเป็นสมุนไพรที่มีแหล่งต้นกำเนิดตามธรรมชาติอยู่ในแถบเทือกเขาหิมาลัยของทิเบต ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีความสูงจากน้ำทะเลมากกว่า 4,000 เมตรขึ้นไป นอกจากนี้ก็ยังสามารถพบได้ในเขตที่ราบสูงของประเทศจีน บริเวณภาคใต้ของมณฑลชิงไห่ เขตซางโตวในทิเบต มณฑลกานซู ภูฏาน เนปาล และยังมีการเพาะเห็ดชนิดนี้ในมณฑลเสฉวน ยูนนาน และกุ้ยโจว ซึ่งถั่งเช่าประเภทนี้จะเป็นแบบต้นตำรับของถั่งเช่าที่เกิดจากหนอนผีเสื้อบนเขตที่ราบสูงของทิเบตอย่างที่ได้กล่าวไปแล้วในข้างต้น และสรรพคุณของถั่งเช่าชนิดนี้ก็มีชื่อเสียงที่ได้รับการยอมรับกันมาอย่างยาวนาน เป็นสมุนไพรจีนที่หายากและราคาแพง เพียบพร้อมไปด้วยสรรพคุณมากมาย ทำให้เจ้าสมุนไพรชนิดนี้ยังคงได้รับความนิยมอย่างสูง แต่ว่าการจะนำถั่งเช่าชนิดนี้มาเพาะเลี้ยงได้นั้น ต้องผ่านกรรมวิธีที่ค่อนข้างจะยุ่งยากและซับซ้อน

เนื่องจากสรรพคุณถั่งเช่านั้นมีประโยชน์อย่างมากมาย จึงทำให้ถั่งเช่าเป็นสมุนไพรที่คนทั่วโลกต่างต้องการ แต่ก็ไม่ใช่ทุกคนที่จะสามารถเพาะพันธุ์ถั่งเช่าแบบทิเบตที่เป็นต้นตำรับได้ นั่นจึงเป็นที่มาของจุดกำเนิด “ถั่งเช่าสีทอง” ที่เกิดจากการเพาะเลี้ยงทั้งดอกและเส้นใยเห็ด Cordyceps militaris  ซึ่งเป็นเห็ดสกุลเดียวกับถั่งเช่า แต่คนละสายพันธุ์ (species) สามารถเพาะได้ด้วยการใช้แมลงหลายชนิด ตัวหนอนหรือดักแด้ไหม หรือใช้อาหารสังเคราะห์ แล้วชักนำให้ออกเป็นดอกเห็ดในที่ที่มีอากาศเย็น หากผลิตเป็นอุตสาหกรรมก็สามารถใช้เมล็ดธัญพืชทดแทนแมลงหรือตัวหนอนได้ โดยมีความเชื่อว่าถั่งเช่าสีทองนั้น มีสรรพคุณที่เหมือนกับถั่งเช่าแท้ๆจากทิเบต ที่สามารถบำรุงสุขภาพร่างกายได้เหมือนๆกัน แต่สิ่งที่มีความแตกต่างกันก็คือ ถั่งเช่าสีทองนั้นจะมีราคาที่ถูกกว่าถั่งเช่าแท้จากทิเบต

ถั่งเช่าสีทองมีสรรพคุณทางยา คือ ช่วยต้านอนุมูลอิสระ เพิ่มภูมิคุ้มกัน ลดระดับน้ำตาลในเลือด ยับยั้งการเติบโตของเซลล์มะเร็ง เพิ่มประสิทธิภาพการไหลเวียนของโลหิต ต้านเชื้อแบคทีเรีย เป็นต้น และจากการสืบค้นข้อมูลงานวิจัย ไม่พบรายงานความเป็นพิษในคน พบเพียงการศึกษาความเป็นพิษเฉียบพลันของเห็ด Cordyceps militaris  บนตัวหนอนไหม ในหนูแรทและหนูเม้าส์ โดยขนาดที่ทำให้หนูตายจำนวนครึ่งหนึ่งของจำนวนเริ่มต้น (LD₅₀) คือ ขนาดมากกว่า 10 ก./กก. ของน้ำหนักตัว ดังนั้น จึงไม่สามารถยืนยันได้ว่าหากรับประทานแล้วจะปลอดภัยร้อยเปอร์เซ็นต์ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของผู้รับประทานแต่ละคนด้วย เมื่อรับประทานเข้าไปต้องสังเกตความผิดปกติของร่างกายหากเกิดอาการแพ้หรือระคายเคืองในระบบทางเดินอาหารควรหยุดรับประทานทันที

ดังนั้น คราวหน้าคราวหลังจะเลือกรับประทานถั่งเช่าก็ดูกันให้ดีๆ นะครับ ว่าผลิตภัณฑ์ที่ซื้อมารับประทานนั้นเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมจากถั่งเช่าแท้ๆที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติจากเทือกเขาหิมาลัยของทิเบต หรือว่าเป็นถั่งเช่าสีทองที่เกิดจากการเพาะเลี้ยงในขวดโหล เพราะคุณค่าทางอาหารและสรรพคุณทางยาของถั่งเช่าทั้ง 2 สายพันธุ์นั้นมีความแตกต่างกันพอสมควรเลยทีเดียวครับ

 

ข้อมูลอ้างอิง

1. บทความเรื่อง “ถาม – ตอบ : เห็ดถั่งเช่าสีทอง”
2. บทความเรื่อง “อย. แนะ อย่าใช้ผลิตภัณฑ์สมุนไพรถังเช่าอย่างพร่ำเพรื่อ ควรใช้ด้วยความเข้าใจ”
3. บทความเรื่อง “ร้ายแรงถึงตาย !!! หมอแฉ ตัวจริงของ”ว่านจั๊กจั่น” ห้ามกินเด็ดขาด….ตั้งสติ มันไม่ใช่ถั่งเช่า!”